Đền Tuần Quán ( Yên Bái )- nơi ghi dấu những giá trị văn hoá lịch sử

Toạ lạc bên bờ tản sông Hồng thực dân địa phận phố Bách Lẫm , phường Yên Ninh ( đô thị Yên Bái ) , đền Tuần mạo từ lâu không chỉ được biết đến là điểm quảy đơm cầu an của tín đồ phật tử thập phương mà còn được xem như một trong những điểm đến không thể thiếu trong hành trình tâm linh cầu tài cầu lộc của du khách gần xa trong những dịp đầu xuân.

 

Theo sách Đại Nam nhất thống chí và Hưng Hoá phong thổ lục , đền Tuần Quán có từ thời Trần , khởi đầu thờ Thần Diệp phu nhân ở xã Bách Lẫm , huyện Trấn Yên - người đã có công “Hộ quốc tý dân” nên được nhân dân tôn sùng là Thánh Ân và gọi đền thờ bà là đền Vệ Quốc. Đến triều Lê ( đầu thế kỷ thứ XV ) , Mẫu Liễu Hạnh hạ trần ở đền giúp cho quan và dân dồi dào trong việc xây dựng và gác canh núi sông nên được vua Lê Hiển Tông hạ tứ sắc phong là “Đức chúa Quốc Mẫu hoàng ân Phương Dung”. Kể từ đó , đền phối thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh và chính thức được đổi tên thành “Đền Quốc Mẫu Thánh Ân Bách Lẫm”. Tuy nhiên , do vịt của đền nằm gần với Quán Tuần ( chỉ nơi diễu hành thu thuế ) nên từ lâu nhân dân quanh vùng đã quen gọi là đền Tuần Quán.

Trải qua các thời kỳ lịch sử , đền không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của các tín đồ phật tử thập phương mà còn trở thành nơi ghi dấu những sự kiện , những mốc lịch sử quan trọng của núi sông gắn liền với danh tiếng các anh hùng dân tộc. Theo “Hồ sơ Di tích đền Tuần Quán” có ghi thì vào chiều 9/2/1930 , các chí sĩ yêu nước của Việt Nam quốc dân Đảng thuộc Chi bộ Xuân Lũng ( Phú Thọ ) đã đóng giả làm người hành hương mang theo súng đạn , dao và bom tự tạo hoà vào dòng người trảy hội đền Tuần Quán vào đền bái lễ để bàn kế hoạch khởi nghĩa Yên Bái và đúng 10h đêm ngày hôm sau thì cuộc khởi nghĩa Yên Bái nổ ra.

Năm 1940 , đồng chí Hoàng Văn Thụ- Uỷ viên Trung ương Đảng và đồng chí Bùi Đức Minh đã nhảy tàu ở cầu Tuần Quán vào lưu trú ở đền. Từ đây hai đồng chí đã sang Vân Nam -Trung Quốc gặp Bác Hồ Hai ba lần. Đền là nơi thông báo cho nhân dân biết nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà được thành lập vào ngày 2/9/1945 và  cũng là nơi được chọn làm gì nhánh quyên góp trong “Tuần lễ vàng” ủng hộ kháng chiến của Chính phủ. Tháng 7/1946 , đền là điểm hội quân của nhiều đơn vị vệ quốc quân Chiến khu I trước khi tiến công bọn phản động Việt Quốc , giải phóng tuyệt đối tỉnh lỵ. Từ năm 1947 - 1954 , đền là khu vực nằm trong tuyến phòng thủ quân sự quan trọng gác canh thị xã Yên Bái ( nay là đô thị Yên Bái ).

Theo thời gian , do chiến tranh và những biến cố thăng trầm của lịch sử đã khiến cho ngôi đền bị tàn phá và hư hại nhiều. Giữ gìn và phát huy những giá trị văn hoá của dân tộc , năm 1998 , đền Tuần Quán đã được UBND tỉnh cho phép trùng tu , tôn tạo và xây dựng lại trên nền đất cũ , có tổng diện tích khuôn viên 1.660m2. Năm 2005 , đền được UBND tỉnh xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hoá cấp tỉnh. Ngày nay , ngoài thờ hai nữ thần nói trên , đền còn lập thêm các ban thờ những vị thần thánh linh thiêng khác như: Mẫu Đệ nhị Thượng Ngàn , Mẫu Đệ tam thuỷ phủ , Đức Thánh Trần , Bà lớn Tuần , Quan lớn Tuần , ông Hoàng Bảy , ông Hoàng Mười…

Hàng năm , để tỏ Thành tâm kính , hàm ơn và tưởng nhớ đến công lao của Mẫu Liễu Hạnh ( vị thần cao nhất ở đền Tuần Quán ) , từ ngày mồng 1 đến ngày mồng 6 tháng 3 ( âm lịch ) , đền Tuần Quán lại tổ chức lễ hội giỗ Mẫu. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm của đền , cuốn hút hàng ngàn du khách từ tứ bề đổ về trảy hội. Sau phần lễ dâng hương , phần hội có các hoạt động văn hoá , thể thao , các trò chơi dân gian Hưng thịnh , quyến rũ như: cờ tướng , cờ vua , chọi gà , đấu vật , kéo co , đẩy gậy , làm bánh dày , hát chầu văn , hát chèo , thi thơ… thông qua những hình thức sinh hoạt văn hoá mang đậm màu sắc dân gian nói trên đã tạo cho ngày hội thêm sống động và thật sự trở thành nơi giao lưu văn hoá cố ý nghĩa.

Trong Các quy định Du lịch về nguồn gốc 2011 - đền Tuần Quán là một trong những điểm đến tâm linh quyến rũ du khách thập phương.